اثر

شنبه

Köln 5 Uhr 30 / 13 Uhr 30 / 21 Uhr 30

« کلن ۵:۳۰، کلن ۱۳:۳۰، کلن ۲۱:۳۰»

سینما می خواهد اینبار راز زمان را بگشاید

شاهرخ رئیسی

در سال ۱۹۷۰ کتاب عکسی با ۶۴ عکس سیاه و سفید توسط کارگسهایمر، عکاس هنجارشکن و پیشرو آلمانی‌ منتشر شد. اسم کتاب عکس هست: « کلن، ساعت ۵:۳۰». ۶۴ عکس که بنا بر گفته‌ی منتقدان از نظر فرم و محتوا «از دوران خویش فراتر» بودند. پس از چند ماه کارگسهایمر، عکاس آن مجموعه درگذشت. ۴۲ سال بعد در سال ۲۰۱۲ دیتریش شوبرت، فیلمساز آلمانی تصمیم گرفت با الهام از ده قطعه عکس آن مجموعه، فیلمی بسازد به نام «کلن ۵:۳۰، کلن ۱۳:۳۰، کلن ۲۱:۳۰ ». این فیلم اکنون آماده‌ی اکران است

کارل هاینتس کارگسهایمر در سال ۱۹۲۴ در کلن به دنیا آمد و در سال ۱۹۷۰ در سن ۴۷ سالگی درگذشت. آنان که اهل عکاسی هستند، می دانند که کارگسهایمر سال هاست در جهان عکس اسطوره ای شده است.

.کارگسهیمر در مجموع چهارده جلد کتاب عکس منتشر کرد. آخرین جلد کتابش نامش هست : کلن، ساعت ۵:۳۰
این کتاب که اکنون بخشی از حافظه ی تاریخی ی شهر کلن است، شامل ۶۴ عکس سیاه و سفید می شود از شهری خالی از حضور آدمی. نماهایی غریب. فضایی مالیخولیایی. عکس ها همه با یک لنز واید ثابت گرفته شده اند و دوربین بر سه پایه ای با ارتفاعی یکسان قرار دارد . در ارتفاع چشم عکاس..

کتاب در زمان حیات عکاس، چندان مورد توجه محافل هنری قرار نگرفت و کارگسهایمر هم اندکی پس از آن درگذشت. او رفت بی آنکه بداند کتابش در سال های بعد موضوع درس و بحث محافل عکاسی ی آلمان و جهان خواهد شد.

کارگسهایمر پیش از آن با سبک و نگاه خاص و هنجارگریز خود در عکاسی، بحث ها و جنجال های بسیار به پا کرده بود. پرتره های او از شخصیت های معروف بر خلاف اصول کلاسیک پرتره، بر آن نقاطی تاکید داشتند، که در قوانین کلاسیک عکاسی می باید توسط نور یا روتوش حذف شوند. به عنوان مثال در عکاسی‌ از چهره های به نام، تاکید او بر چین و چروک صورت، پیری، لکه های پوست و غیره سبب بروز خشم در مخاطب و حتی منتقدان می شد

کارگسهایمر از بزرگ ترین عکاسان ژانری است که آنرا «عکاسی ی انتقادی» می نامند. کارگسهایمر یک منتقد بود. او نگاه انتقادی اش را نسبت به مناسبات ارزشی و متداول روزگار خویش حفظ کرد. در عکس هاش می توان بدبینی و بدگمانی اش به توسعه‌ی شهر زادگاهش را یافت. او به آنچه بر سر زادگاهش ، کلن می آمد، چندان خوشبین نبود. شهری که جنگی جهانی را پشت سر گذاشته و اینبار با سرعتی شگفت در حال مدرنیزه شدن و وسیع شدن بود. کلن در ساعت ۵:۳۰، کلنی سرد، متروکه، غمگین و خالی از حضور آدمی است. فضایی اپوکالیپتیک گونه دارد که اوج تنهایی ی عکاسش را پیش از هر چیز نشان می دهد و بی ربط با هراس آخرزمانی‌ی مردم روزگار جنگ سرد نیست.

سال ۱۹۷۰ این کتاب منتشر شد و به تازگی دیتریش شوبرت ، فیلمساز آلمانی به الهام از ده عکس این کتاب، فیلم مستندگونه‌ی ساخته است.

ده مکان در سه ساعت مختلف. در هر مکان دوربین ۳۶۰ درجه ، به مدت سه دقیقه می چرخد. انگار عقربه های ساعت. انگار در جستجوست. تغییر یک شهر به مرور زمان. دگرگونی اش در دو مقطع زمانی. در چهل و دو سال و در طول یک روز. مناسبت سینما و عکاسی، موضوعی تازه نیست. فیلم دیتریش شوبرت اما هدفش صرفن پرداختن به این بحث تئوریک نیست. شوبرت در پی یافتن پیوندی است میان شهر و انسان. میان گذشته و حال. میان روز و شب و میان بود و نبود. پرتره ای از شهری از نگاه هنرمندی که دیگر نیست(کارگسهایمر) و هست. هست ولی به گونه ای دیگر و از نگاه دوربین فیلمبرداری ی شوبرت. به بیان دقیق تر جستجویی در پی شهری و در پی هنرمندی که دیگر هیچ کدام نیستند. نه کلن سال ۲۰۱۲ همان کلن ۴۳ سال پیش در ۱۹۷۰ است و نه کارگسهایمر عکاس زنده است. با اینحال ده عکس او به جا ماندند. ده عکس بدون هیچ توضیحی و تفسیری. نماهای ۳۶۰ درجه ی شوبرت هم توضیحی به همراه ندارند. تلاش فیلمساز چیزی بیش از جستجویی ساده یا یادمان و یادآوری است. فیلمساز ما را با اساسی ترین پرسش های وجودی خویش مواجه می کند. با زمان و مکان. با واقعیت. با زندگی و مرگ

در فیلم تصاویر کنار یکدیگر گذاشته می شوند. کلن سال ۱۹۷۰ هیچ شباهتی به کلن سال ۲۰۱۲ ندارد. به گونه ای دهشتناک تغییر کرده است. همچون همه ی آدمیانش. همچون مردمی که دیگر نیستند و عکاسی که دیگر مرده است. چه چیز اینگونه چهره ی یک شهر را دگرگون می کند؟ زمان خود رازیست سر به مهر! سه نمای ثابت از همان مکان های از پیش تعیین شده در طول یک روز می بینیم. شوبرت می خواهد راز این دگرگونه، این مرگ و زایش دوباره را با دوربینش ثبت و کشف کند. سینما می خواهد اینبار راز زمان را بگشاید!
دیدن این فیلم ۸۴ دقیقه ای را که به زودی از بیستم ژوئن ۲۰۱۳ بر پرده‌‌ی سینماهای آلمان می آید، به همه‌ی آنان که دلبسته‌ی سینما، عکاسی و معماری هستند، توصیه می کنم.