اثر

چهارشنبه

Fassbinder

نگاهی به زندگی و آثار راینر ورنر فاسبیندر

تألیف: نیما حسین‌پور

راینر ورنر فاسبیندر ۱، شاعر، نمایش‌نامه‌نویس و سینماگر آلمانی در سال ۱۹۴۵ در شهر بَد ووریسهوفن ۲ به‌دنیا آمد. پدرش پزشک و مادرش مترجم بود. فاسبیندر در شهر مونیخ بزرگ شد و به‌دبیرستان رفت. در سال‌های پایانی دهه‌ی پنجاه، با رفتن پیاپی به‌سینما، علاقه‌ی ژرفی به‌فیلم پیدا کرد. همزمان با شرکت در کلاس‌های آموزش بازیگری، نخستین فیلم‌های کوتاهش را به‌نام‌های «خیابان‌گرد» ۱۹۶۵، و «هرج و مرج کوچک» ۱۹۶۶، ساخت. در سال ۱۹۶۸ انجمن «ضد تأتر» را بنا نهاد که هانا شیگولا (از برجسته‌ترین بازیگران زن فیلم هایش) نیز عضو آن شد.این کوشش‌ها سراسر زیر سایه‌ی گفتمان جامعه‌ی رفاه سرمایه‌داری و جنبش دانشجویی ۱۹۶۸ و در پی آن، رنگ و بوی سیاسی گرفتن هنر و ادبیات بودند. فاسبیندر نخستین فیلم بلند داستانی خود را به نام «عشق از مرگ سردتر است» در سال ۱۹۶۹ و با کمترین امکانات ساخت. این فیلم متأثر از زیبایی‌شناسی فیلم‌های پلیسی آمریکایی و موج نوی فرانسه است. فاسبیندر افزون بر کارگردان، بازیگری زبردست نیز بود و در کنار بازیگری در فیلم‌های خودش، در فیلم‌های دیگری نیز نقش‌آفرینی کرد، برای نمونه: فیلم علمی- تخیلی «کامیکازه ۱۹۸۹» در سال ۱۹۸۲.۴۲ فیلم و چندین نمایش‌نامه و شعر و رُمان، نتیجه‌ی کوشش و کار مداوم این هنرمند انسان‌گراست، که با وجود عمری کوتاه، آثار مهمی را برای ادبیات و سینمای آلمان آفریده. فاسبیندر آخرین فیلم خود را به‌نام «کو ِر ِل» ۳ در سال ۱۹۸۲ و بر اساس رمانی از ژن ژنه ساخت. او سرانجام، در دهم ژوئن ۱۹۸۲ و در مونیخ، به‌سبب استفاده‌ی همزمان و بیش از اندازه‌ی کوکایین و داروی خواب‌آور، جهان را بدرود گفت.

حاکمیت فاشیسم ِ هیتلری تأثیر ژرفی بر اندیشه و هنر فاسبیندر داشت. این پیشامد و فروپاشی آن، و نتایجی كه در پی داشت، فیلمساز را برآن داشت تا از جامعه‌ی آلمان به‌عنوان دستمایه‌ای بنیادینْ در سراسر كارهای هنری خویش بهره جوید. به این وسیله او می‌‌خواست گذشته را زنده و حاضر نگاه دارد. همچنین در برابر دستور مقامات بالا در مورد «به‌فراموشی سپردن»، یا «فراموش‌کردن گذشته‌ی شرم‌آور از راه سکوت درباره‌ی آن» مقابله کند. رخدادهای پیچیده‌ی روانی از دیگر دستمایه‌های این فیلمساز هستند. انسان- در- انزوا و یا وضعیت روانی- اجتماعی اقلیت‌های اجتماعی همواره شكل‌دهنده‌ی درونمایه در كارهای او بوده‌اند. فاسبیندر به یاری این دستمایه‌ها به دریافتی روان‌شناسانه از روابط میان انسان‌ها می‌رسد و آن را با چیره‌دستی ویژه‌ی خود در فیلم‌هایش به‌تصویر می‌کشد. فیلم‌های فاسبیندر گواه نگرش منفی او به انسانند، در عین حال او با‌ شخصیت‌های فیلم‌هایش ابراز همدردی می‌کند. زنان نیز همواره مورد توجه او بوده‌اند و در بسیاری از فیلم‌هایش نیز ایفاگر نقش نخستند (مارتا، زندگی زناشویی ماریا براون، حسرتِ ورونیکا فوس).

فاسبیندر در بیشینه‌ی آثارش یک سنجش‌گر اجتماعی‌ست. مناسبات و هنجارهای پذیرفته شده‌ی اجتماعی از نگاه او نه تنها پذیرفته نیستند، بلکه به نقد کشیده شده و چهره‌ی حقیقی‌شان آشکار می‌گردد. او بار سنگین مسئولیت هنرمند در برابر اجتماع خویش را بر دوش کشیده و بدون آن که آثارش شعارگونه جلوه کنند، نقش خود را به‌عنوان هنرمندی روشن‌گر به‌خوبی ایفا می‌کند. وضعیت روانی- اجتماعی اقلیت‌های اجتماعی همواره مورد توجه او بوده است، برای نمونه همجنسگرایان و خارجی‌ها. وی برخورد جامعه را با این گونه افراد با نگاهی ژرف به‌تصویر کشیده و بدون آن که به‌پشتیبانی یکی در برابر دیگری برخیزد، نتیجه‌ی این برخورد را در برابر چشمان بیننده می‌گذارد. او شاهد است که چگونه «نگاهِ دیگران»، پیش‍داوری‌ها و دشمنی‌شان در سرنوشت این افراد تأثیر گذاشته و زندگی آن ها را به‌سوی نابودی می‌کشاند. افزون بر اقلیت‌های اجتماعی، دستمایه‌های دیگری نیز همچون بررسی چگونگی شکل‌گیری جامعه‌ی آلمان پس از جنگ دوم جهانی، مردسالاری و نگاه فردی فیلمساز به عشق و رابطه‌ی جنسی، آثار او را به مجموعه‌ای کامل بدل می‌سازند.

فاسبیندر در فیلم‌هایش سبک‌ها و درونمایه‌های گوناگونی را آزموده؛ لیکن «ملودرام» همواره ژانری ثابت در فیلم‌های او بوده است. خود او نیز در فیلم‌هایش زیر تأثیر جهان‌بینی و نگاهِ هنری «داگلاس سیرک» است كه در دهه‌ی پنجاه میلادی در آمریکا فیلم‌های بسیاری را به این شیوه ساخته.

-------------------
Rainer Werner Fassbinder ۱
Bad Wörishofen ۲
Querelle ۳

---------------------------------------

برای آشنایی بیشتر با فاسبیندر:

-
نگاهی فشرده به فیلم ِ «در سالی با سیزده ماه» ، اثر راینر ورنر فاسبیندر*
فیلمنامه «ترس روح را می‌خورد» از راینر ورنر فاسبیندر

بسوی آرشیو آثار نیما حسین‌پور در سایت اثر:

حق انتشار محفوظ و متعلق به سایت اثر است

1 comments

1 Comments:

ناشناس said...

سلام
فاسبیندر بدون تردید یکی از تاثیرگذارترین فیلمسازان تاریخ سینماست.
نگاه تلخ و متفاوت او به مسائل اجتماعی و سیاسی از او فیلمسازی صاحب سبک و عقیده ساخت. چیزی که باعث شد من با فاسبیندر و آثار او آشنا بشم تاثیرپذیری نامحسوس فیلمساز خوب ایرانی "سهراب شهیدثالث" از آثار فاسبیندر بود. نگاه تلخ شهیدثالث به خصوص در دو فیلم "در غربت" و "اوتوپیا" مشابه با نوستالژی فاسبیندر در خلق اثری مثل "نا امیدی" است.
با تشکر از این نوشته

تا بعد

www.salam30nama.ir

۷/۹/۸۶

ارسال یک نظر

خواننده‌ی گرامی،
نظر شما پس از بررسی منتشر می شود.
نظرهایی که بدون اسم و ایمیل نویسنده باشند، منتشر نخواهند شد.

<< Home