اثر

سه‌شنبه

Guantanamo-Gedichte

شاعران گوانتانامو-

شاهرخ رئیسی

--
نخستین قرارگاه سربازان آمریکایی در گوانتانامو X-Ray بود. این قرارگاه از ۱۱ژانویه ۲۰۰۲ تا ۲۹ آپریل ۲۰۰۲ برپا بود. بازداشت‌گاه X-Ray گنجایش ۳۲۰ زندانی را بیشتر نداشت. به همین دلیل در ۲۹ آوریل بازداشتگاه دلتا که بزرگتر بود جایگزینش شد. این بازداشتگاه از ۶ بخش تشکیل شده است.
پس از حمله ارتش آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۲ بیش از ۱۰۰۰ نفر از ۴۰ کشور جهان با نام «مذنون به همکاری و عضویت در گروه تالبان و القاعده» به گوانتانامو بای منتقل شدند. بازداشت آن‌ها غیره‌قانونی بود. آنان که در حقیقت ربوده شده بودند از کلیه حقوق شهروندی، انسانی و یا اثیر جنگی محروم شدند. دولت آمریکا آنان را «مبارزان غیره‌قانونی» unlawful combatant نامید.
در نوامبر ۲۰۰۳ اخباری مبنی بر وجود زنان و کودکان در گوانتانامو بای منتشر گردید. پس از آن در ژانویه ۲۰۰۴ سه زندانی نوجوان ۱۳ تا ۱۶ ساله از گوانتانامو به کشورشان افغانستان بازگردانده شدند. اندکی بعد در ژولای ۲۰۰۴ کمیته بین‌المللی صلیب سرخ (IKRK), در گزارشی منتشر شده در نیویورک تایمز آمریکا را متهم به بازداشت غیره قانونی و شکنجه بازداشت شدگان کرد. جویس هانس گرین قاضی‌ی آمریکایی در ۳۱ ژانویه ۲۰۰۵ بازداشت‌های گوانتانامو(بدون حکم بازداشت) را نه تنها نقض کنوانسیون ژنو، بلکه زیر پا گذاشتن قوانین ایالات متحده دانست. یکسال بعد در ۱۵ فوریه ۲۰۰۶ کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل خواستار بستن بازداشت‌گاه گوانتانامو شد. بنا بر درخواست کمیسیون زندانیان می‌بایست در دادگاه قانونی محاکمه و یا آزاد شوند. در گزارش کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد از شکنجه زندانیان (حمله سگ و غذا خوردن اجباری ) نام آورده شده است.
تا ژولای ۲۰۰۶ ،۳۱۰ زندانی که بی‌گناهی شان ثابت شده بود آزاد شدند. در ۲۹ ژوئیه ۲۰۰۶ دادگاه عالی ایالات متحده آمریکا وجود بازداشتگاه گوانتانامو بای را غیره قانونی اعلام کرد. بر اساس این حکم بازداشتگاه گوانتانامو بای نقض کنوانسیون ژنو، نقص حقوق ارتش ایالات متحده و نقص قانون اساسی آمریکا است. اندکی بعد شورای اروپا در نهم ژانویه ۲۰۰۷ خواستار بسته شدن فوری بازداشتگاه شد. تری دیویس دبیرکل شورای اروپا، گوانتانامو بای را نقض آشکار حقوق بشر و «لکه‌ی ننگی» بر چهره‌ی آمریکا و مانع اجرای مبارزه با تروریسم دانست.

سرانجام در ۲۶ مارس ۲۰۰۷، پس از پنج سال از شکل‌گیری‌ی زندان، اولین محاکمه زندانیان گوانتانامو بای آغاز شد. بر اساس تحقیق در مدارک پنتاگون:
- ۵۵ درصد از انسانهایی که به گوانتانامو بای منتقل شده اند هیچ اقدام خصمانه‌ی علیه ایالات متحده آمریکا انجام نداده‌اند.
- گناه هشت درصد از زندانیان مبنی بر عضویت در گروه ترور اثبات شده است.
-۸۶ درصد از زندانیان توسط ارتش پاکستان در قبال پول و جایزه‌ی نقدی به نیروهای آمریکایی تحویل داده شده‌اند.

-
از جمله کسانی که پس از اثبات بی گناهیشان آزاد شدند مورات کورناز است. مورات کوناز مسلمان ترک‌تبار مقیم آلمان پس از ۵ سال بازداشت غیره قانونی در۲۴ آگوست ۲۰۰۶ با فشار سیاسی و پی‌گیری دولت آلمان آزاد شد. او با وجود اثبات بی‌گناهی‌اش در دادگاه آمریکا (دادگاه واشنگتن) همچنان پنج سال در زندان گوانتانامو بای اسیر بود و بارها مورد شکنجه جنسی و آزار جسمی نیروهای آمریکایی حاضر در بازداشتگاه قرار گرفت.
مورات کورناز اندکی بعد از حادثه‌ی یازده سپتامبر ۲۰۰۱ برای شرکت در دوره‌ی آموزش قرآن به پاکستان سفر کرده بود شک مقامات پاکستانی را برانگیخت و بلافاصله دستگیر و به سربازان آمریکایی فروخته شد. او پس از آزادی و بازگشت به آلمان در سال ۲۰۰۷ خاطراتش را در کتابی به‌نام :«پنج سال زندگی‌‌ام، گزارشی از گوانتانامو» منتشر کرد و در آن ماجرای دستگیری و شکنجه خود و همبندانش را گزارش داده است.

هم اکنون بیش از ۵۰۰ نفر در گوانتانامو زندانی هستند در حالیکه حتی حقوق اسیر جنگی از آنان سلب شده است.

دو نفر از زندانیان گوانتانامو

کتاب «شعرهای گوانتانامو: بازداشت‌شدگان سخن می‌گویند» در آگوست ۲۰۰۷، پس از تائید پنتاگون و با پی‌گیری‌ی وکلای زندانیان و تلاش ناشر(مارک فالکوف) منتشر شد. کتاب شامل ۲۲ شعر از ۱۷ زندانی است.
جمعه الدوساری(۳۳ ساله-بحرینی) از زندانیان گوانتانامو است که شعرش در این مجموعه منتشر شده است. او تا پیش از انتشار کتاب ۱۲ بار اقدام به خودکشی کرده بود و تلاشش هربار ناموفق مانده بود. نام نوشته او «شعر مرگ» است:

-
شعرِ مرگ

-
خونم از آن شما
کفنم از آن شما
و بازمانده‌ی پیکرم.

از لاشه‌‌ام اما در گور عکس بگیرید و
به همه دنیا بفرستید
به آن قاضی‌ها و
به مردمی که هنوز وجدانی دارند
عکس‌هایم را با تمامی‌ی دقت به مردمان جهان بفرستید
بگذارید سنگینی‌ی گناه را حس کنند
به‌یاد این روح بی‌گناه
بار گناه را بچشند
در پیش چشمان فرزندان و تاریخشان
برای روح بی‌تقصیر و تباه شده‌‌ای
که به‌دست «سربازان آزادی» شکنجه شد.

-
ارزش‌گذاری‌ی ادبی این شعرها سخت است. از ترجمه‌های آلمانی و انگلیسی می‌توان گفت اشعاری هستند ضعیف و گاه در بهترین حالت متوسط. اما این قضاوت نمی‌تواند چندان دقیق باشد چرا که شعرها به زبان عربی گفته شده و پنتاگون اجازه‌ی انتشارشان به زبان اصلی را نداده است. هراس ماموران پنتاگون از این بوده که مبادا اسم یا کلمه‌ی رمزی از زندانیان به دوستان و هم‌رزمان احتمالی‌شان ارسال شود. اگر امکان خواندن شعرها به زبان اصلی بود، شاید می‌شد به قضاوت زیبایی‌شناسانه دقیق‌تری رسید. با اینحال شعرها جدا از جنبه‌ی هنری‌شان گویای بسیاری چیزها هستند.

بنا به گفته ناشر کتاب، اکثر زندانیانی که شعرشان در این مجموعه منتشر شده پیش از این تجربه‌ی کار ادبی نداشته‌اند.
آنان در محاصری سیم‌های خاردار در پس میله‌های فولادی برای نخستین بار شعر نوشته‌اند. کدام نیاز آنان را به نوشتن کشانده است؟ ارتباط با مردمی که سال‌هاست فراموششان کرده‌اند؟ تماس با جهانی که در آنطرف آب‌ها از هراس تهدید آزادی و امنیتش(کدام آزادی و امنیت؟) آنان را در ساحل دورافتاده گوانتانامو حبس کرده ؟ یا شاید لذت زیستن در واژه‌ها تا دمی از درد جانکاه بودن در این جهان بکاهد و سفتی آن زمین بتنی زیر پا و تحقیر سربازان را از یاد ببرد.

دلیل هرچه باشد، این جمله‌های شعرگونه‌ی که گویی از انتهای دوردست این جهان می‌آیند کار خودشان را می‌کنند. ما را با خود به قلب واقعیت پست جهان اطرافمان می‌برند.

-
ویژه‌ی مجموعه شعر زندانیان گوانتانامو

دیگر نوشته‌های شاهرخ رئیسی در اثر

حق انتشار محفوظ و متعلق به سایت اثر است

0 comments

0 Comments: