اثر

چهارشنبه

Aufklärungsfilm

-
«متفاوت با دیگران»

نخستین فیلم سینمای همجنس گرایان
شاهرخ رئیسی

۱- پاول کرنر، نوازنده چیره دست ویولن همجنس گراست و کسی از این راز آگاه نیست. یک شب در کارناوال با مرد جوانی آشنا می شود بنام فرانس بولک که ظاهر مهربانی دارد، پاول او را با خود به خانه می برد. فرانس بولک اما باج گیر رذلی است و قصدش اخاذی از پاول کرنر. زمانی که پاول او را می شناسد دیگر دیر شده و در دامش افتاده است. او به مرد باج می دهد تا رازش را برملا نکند. پاول کرنر پس از مدتی از باج دادن به فرانس بولک سرباز می زند و مرد هویت جنسی او را برای پلیس فاش می‌کند. نوازنده ویولن، پاول کرنر به دادگاه احضار می شود. در جلسه محاکمه او، ماگنوس هیرشفلد،(جنسیت شناس برجسته آلمانی، که خود در فیلم بازی می کند) خطابه ای در دفاع از پاول می خواند و نطقی آتشین در اثبات حقانیت همجنس گرایان. پاول کرنر و فرانس بولک اما هردو محاکمه و محکوم می شوند. پاول به‌خاطر همجنس‌خواهی (بر اساس پاراگراف ۱۷۵ )، و فرانس بولک به دلیل اخاذی. دیگر همگان می دانند که پاول کرنر نوازنده شهیر ویولن «همجنس بازی است بیمار، و مایه سرشکستگی اجتماع». او وجهه اجتماعی، محبوبیت و شغلش را را از دست می دهد. پاول که دیگر ننگ اجتماع است، راهی نمی یابد جز خودکشی.

-
۲- «متفاوت از دیگران» نخستین فیلمِ سینمای همجنس گرایان است. فیلم در سال ۱۹۱۹، توسط ریچارد اسوالد، و با همکاری تئوریکِ ماگنوس هیرشفلد ساخته شد و در ۲۸ ماه مه همان سال در برلین به نمایش درآمد. فیلمی در دفاع از حقوق همجنس گرایان و اعتراضی بر پاراگراف ۱۷۵ که به موجب آن در قانون اساسی آلمان همجنس‌طلبی مستوجب مجازات بود.

-
«متفاوت از دیگران» جدا از ارزش سینمایی هدفش آگاه کردن مردم درباره همجنس گرایی و دفاع از حقانیت همجنس گرایان بود. ماگنوس هیرشفلد در ژولای همان سال اولین انستیتو علوم جنسی آلمان (و شاید جهان) را بنیان گذاشته بود و به عنوان یکی از اولین رهبران جنبش همجنس گرایان جهان هدفش مبارزه با بی عدالتی و اثبات حقانیت همجنس گرایان بود. او در پانزدهم می ۱۸۹۷، با برپایی «کمیته علمی-بشری»، اولین نهاد روشنگرانه را برای دفاع از حقوق همجنس گرایان در تاریخ جهان ایجاد کرده بود. ماگنوس هیرشفلد جمله معروفی داشت که با زندگی و کارش آنرا معنی کرد، «علم راهگشای عدالت است». او خود پزشک بود و محقق و جنسیت شناس. تئوری انقلابی اش درباره همجنس گرایان و دوجنس گونه گان (ترانس‌سکشوال‌ها) بنام «جنس سوم» آشوبی در محافل علمی اوایل سده ۲۰ بوجود آورده بود. انستیتو علوم جنسی او در برلین که در ژولای ۱۹۱۹ شروع به کار کرده بود، با «کمیته علمی-بشری» ارتباط و همکاری نزدیک داشت

-
.

ماگنوس هیرشفلد
-

این انستیتو به فعالیتش در دوران درخشان جمهوری وایمار ادامه داد تا سرانجام در۱۹۳۳ به دست نازیها بسته شد و در ۶ می همان سال در میدان شهر برلین کتابها و جزوه های کتابخانه اش که حاصل سالها تلاش و تحقیق او بودند برای عبرت همگان به آتش کشیده شد. ماگنوس هیرشفلد پس از آن به پاریس گریخت و دو سال بعد در سالروز شصت و هفتمین سال تولدش درگذشت. او که هدفی جز تحقق عدالت نداشت در زندگی اش طعم دردبار ترین بی عدالتیها را چشید. فعالیتهایش، دوران ساز بودند. تلاشهای بی وقفه ماگنوس هیرشفلد در سه عرصه گوناگون، تاثیری عظیم گذاشت: در پیشبرد روانشناسی جنسی، در شکل گیری جنبش همجنس گرایان و در عالم سینما.همکاری ماگنوس هیرشفلد با ریچارد اسوالد، در فیلم «متفاوت از دیگران» در مقام بازیگر و همکار تئوریک، منجر به ساخته شدن این فیلم و پی ریزی جریانی سینمایی شد که بعدها، نام «سینمای روشنگری» را ( Aufklärungsfilm ) به خود گرفت.

-
میدان برلین۱۹۳۳. کتاب‌سوزان کتابخانه‌ی انستیتو علوم جنسی

-
۳- ریچارد اسوالد در پنجم نوابر ۱۸۸۰ در وین زاده شد. همچون بسیار کارگردانان دیگر سینما فعالیت عملی اش را پس از تحصیل در مدرسه هنرهای دراماتیک با کار در تاتر آغاز کرد. او پس از ده سال فعالیت تاتری (۱۹۰۳ تا ۱۹۱۳) به آلمان رفت و اولین فیلمش را در ۱۹۱۴، بنام «صلیب آهنین» ساخت. فیلمی که از همان ابتدا به دلیل موضع ضد جنگ اجازه نمایش پیدا نکرد و توقیف شد. ریچارد اسوالد با همین اولین فیلم خودش را به عنوان یک کارگردان معترض و دگراندیش در محیط هنری و روشنفکری آن روزگار مطرح ساخت. او در ۱۹۱۶ شرکت فیلمسازی اش را بنام «شرکت فیلم سازی ریچارد اسوالد» افتتاح کرد. این شرکت تا پایان فعالیت خود حدود یکصد فیلم تولید کرد. ریچارد اسوالد در ۱۹۲۵ همراه با هینریش نبنسال شرکت « نرو فیلم » را بنیان گذاشت. نِرو فیلم، تولیدکننده فیلمهای مهمی، چون « ام » و « وصیت نامه دکتر مابوزه » اثر فریتس لانگ و «جعبه پاندرا» اثر گئورگ ویلهلم پاپست شد .

-
با به قدرت رسیدن نازیها در آلمان، عرصه کار بر ریچارد اسوالد تنگ گردید. او به عنوان یک کارگردان روشنفکر و دگراندیش، دیگر جایی برای خود در حکومت رایش سوم نمی یافت. پس به اطریش، فرانسه، هلند، انگلستان و سپس آمریکا مهاجرت کرد.(یا آواره شد)
همچون بسیاری دیگر از فیلمسازان آلمانی همنسلش مهاجرت به آمریکا برایش ارمغان خاصی در عرصه فیلمسازی به همراه نیاورد. او پس از ساختن دو فیلم در هالیوود به تهیه برنامه های تلویزیونی پرداخت. ریچارد اسوالد در ۱۱ سپتامبر ۱۹۶۳، در سفری که برای دیدار از وطنش به آلمان کرده بود در دوسلدرف درگذشت.

-
۴- ریچارد اسوالد از اولین فیلم سازان «سینمای وحشت» است و بنیانگذار «سینمای روشنگری». «سینمای روشنگری» ( Aufklärungsfilm) جریانی است در سینما که در اواخر دهه ۱۰ و اوایل دهه ۲۰ در کشور آلمان بوجود آمد. این جریان سینمایی بر اثر همکاریهای علمی ماگنوس هیرشفلد از یکسو، و فعالیت ریچارد اسوالد در عرصه سینما، از سویی دیگر، شکل گرفت. فیلمهایی که در این جریان سینمایی قرار می گیرند فیلمهایی هستند، که به مسائل جنسی تابو ( امر ممنوعه )، در اجتماع می پردازند. هدفشان افکندن نگاهی نو به سکسوالیتی و تابوهای آن و به چالش کشیدن نگاه عامه و دیدگاههای رسمی ـ قانونی، به هدف آگاه سازی مردم در اینباره است. ریچارد اسوالد، با دو فیلمش، به سه موضوع تابو و ممنوعه در آن دوران پرداخت؛ سقط جنین ، بیماری‌ی مقاربتی (فیلم « ساده خواهدبود» - ۱۹۱۸)،و همجنس گرایی ( «متفاوت از دیگران» - ۱۹۱۹ ).

ریچارد اسوالد

-
در اینجا واژه روشنگری ( Aufklärung )، به همان معنای کانتی مورد نظر است. امانوئل کانت در رساله درخشان «روشنگری چیست» در تعریف روشنگری می گوید : " روشنگری/ روشن نگری/ روشنی یابی ( AUFKLARUNG) ، خروج آدمی ست از نابالغی ( UNMUNDIGKEIT) به تقصیر خویشتن ( SELBSTVERSCHULDET) خود . و نا بالغی ، ناتوانی در به کارگرفتن فهم خویشتن است بدون هدایت دیگری. به تقصیر خویشتن است این نابالغی ، وقتی که علت آن نه کمبود فهم ، بلکه کمبود اراده و دلیری در به کار گرفتن آن باشد بدون هدایت دیگری »، ( ترجمه سیروس آرین پور ).

-
ریچارد اسوالد اما این شهامت دانستن و پرسش از روزگار و زمانه اش را داشت. او در فیلمهایش، هنجارها و قوانین حقوقی و اجتماعی و نگاه رسمی را به چالش می کشید. پرسشهایی که دیدن فیلمهای او در ذهن بیننده برمی انگیخت و هنوز نیز بر می انگیزد نشان از تیزبینی، شجاعت و تلاش هنرمندی می دهند که براستی متعهد بود و سینما برایش تنها جایگاه سرگرمی و لذت نبود.

-
۵- فیلم «متفاوت از دیگران»، یکسال پس از ساخته شدنش در سال ۱۹۲۰ توقیف شد. نسخه های کپی شده فیلم نابود و نمایشش مستوجب مجازات گردید. ماگنوس هیرشفلد هفت سال بعد فیلم مستندی ساخت درباره همجنس گرایی ، بنام «قوانین عشق»، در این فیلم نماهایی از فیلم اسوالد را، همچون خلاصه ای از فیلم به کار گرفت، که آنهم پس از مدتی به سرنوشت فیلم قبلی گرفتار و قربانی تیغ سانسور دولتی گردید. از فیلم «قوانین عشق»، ساخته ماگنوس هیرشفلد، که در آن خلاصه ای از نماهای فیلم «متفاوت از دیگران»، تدوین شده بود، در همان سال نسخه ای کپی و برای نمایش با زیر نویس روسی به اکراین فرستاده شد. در اواخر دهه ۷۰ میلادی این نسخه کپی توسط موزه فیلم مونیخ، کشف گردید و در سال ۱۹۸۲ در اولین جشنواره فیلم همجنس گرایان در فرانکفورت با زیر نویس روسی به نمایش درآمد و همزمان با نمایش فیلم میان نوشتهایش ترجمه و باصدای بلند برای تماشاگران خوانده شد.

-
-

کنراد وایلد

-
۶- نسخه اصلی فیلم «متفاوت از دیگران»، ۴۱ دقیقه بود و کونراد وایلد در آن نقش پاول کرنر نوازنده ویولن را ایفا می کرد. کونراد وایلد، از بازیگران سرشناس سینمای حرفه ای آلمان در دهه های ۲۰ تا ۴۰ بود. کونراد وایلد در همان سال ساخته شدن فیلم، در فیلم «اتاقک دکتر کالیگاری» اثر روبرت وینه، نقش مرد هیبنوتیزم شده را بازی کرد. کونراد وایلد، بخاطر اندام لاغر، قد بلند و چهره مالیخولیایی اش، ارائه دهنده تیپ و ویژگیهای بخصوصی در سینما بود و با بازی اکسپرسیونیستی اش، در فیلم «اتاقک دکتر کالیگاری»، شهرت جهانی یافت.(فیلم محبوب صادق هدایت)

-
۷- شاید این نکته اتفاقی نباشد که سینمای همجنس گرایان با فیلمی آغاز شد که شخصیت اصلی همجنس گرای آن در پایان فیلم خودکشی می کند. فیلمی که در همان سال دوم نمایش توقیف شد گویی پیشوگی کننده سرنوشت ملیونها همجنس گرایی بود که در سالها و دهه های بعدی تاریخ این جهان می بایست سرکوب، شکنجه و تحقیر را تحمل کرده و اعدام می شدند.(هنوز در ایران و کشورهای مسلمان)
فیلم ریچارد اسوالد خبر از جهانی داد که اندکی بعد از توقیف شاهد قتل‌عام هزاران همجنس گرا در اردوگاههای کار اجباری در زیر سایه حکومت نازیها بود. هزاران همجنس گرا که در دوران مخوف نازیها روانه اردوگاههای کار اجباری شدند و جان باختند.

-
----------------------------------------------------

-
مشخصات فیلم:
نام فیلم : متفاوت از دیگران

محصول ۱۹۱۹، سیاه و سفید، ثامت

اولین نمایش : ۲۸ می ۱۹۱۹ در برلین

کارگردان : ریچارد اسوالد

فیلمنامه : ریچارد اسوالد، ماگنوس هیرشفلد

فیلمبردار : ماکس فاسبندر

تدوین : امیل لینکه

مشاور علمی : ماگنوس هیرشفلد

تهیه کننده : شرکت فیلمسازی ریچارد اسوالد در برلین
پانوشت ها : آلمانی
بازیگران :کونراد وایلد به نقش پاول کرنر

راینهولد شونسل به نقش فرانس بولک

فریتس شولس به نقش کورت زیورس

دکتر ماگنوس هیرشفلد به نقش پزشک
مدت زمان فیلم : ۴۱ دقیقه
-

-
-

دیگر نوشته‌های شاهرخ رئیسی در اثر

-
-
-

حق انتشار محفوظ و متعلق به سایت اثر است

2 comments

2 Comments:

ناشناس said...

خسته نباشی شاهرخ جان مطلب خوبی بود . مجموعه اطلاعاتی که به نظرم به درد دیگر سایت ها هم میخورد مثل سایت سینمای در تبعید یا مانیها و ...
»وفق باشی
شادی امین
www.shabakeh.org

۲۳/۱/۸۷

ناشناس said...

سلام شادی عزیز

امیدوارم حالت خوب باشد.
ممنون از لطفت

شاهرخ رئیسی

۲۳/۱/۸۷